Czy na urzędniku ZUS ciąży odpowiedzialność materialna?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem, wobec którego społeczeństwo przejawia niski stopień nie tylko zadowolenia, ale i zaufania. Wpływ na to mają m.in. procedury przyznawania i szybkość działań urzędu w zakresie ustalenia uprawnień emerytalnych oraz konieczność rozliczeń poprzez formularze ZUS, która ciąży nad większością Polaków. Czy w świetle Ustawy o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych (Dz. U. 2011 nr 34 poz. 173), petenci mogą zażądać wyciągnięcia konsekwencji prawnych wobec każdego urzędnika instytucji państwowej?

Czy uchwalona 20 stycznia 2011 r. ustawa o odpowiedzialności majątkowej obejmuje wszystkich funkcjonariuszy publicznych? Według jej zapisów odpowiedzialności takiej podlegają ci funkcjonariusze publiczni, którzy dopuścili się rażących naruszeń prawa.

O czym traktuje Ustawa?

W myśl ustawy możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności materialnej funkcjonariusza publicznego z tytułu wykonywania przez niego czynności zawodowych. Jednak z możliwości tej skorzystać mogą organy państwowe, w tym Skarb Państwa jak również inne organy odpowiedzialne za szkody w wyniku działań lub zaniechania działań, które w konsekwencji doprowadziły do rażącego naruszenia prawa przez urzędnika.

Kim dokładnie jest funkcjonariusz publiczny? Ustawa definiuje go jako osobę, która działa z ramienia organu administracji publicznej, z jego upoważnienia bądź w charakterze członka kolegialnego organu administracji publicznej. Może nim być osoba, która pracuje w urzędzie publicznym na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego tudzież w ramach umowy cywilnoprawnej i uczestniczy w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez wspomniany organ administracyjny.

Według aktu prawnego nie jest uprawnione kierowanie przez petenta roszczeń bezpośrednio do funkcjonariusza publicznego. Poszkodowany ma natomiast prawo zwrócić się do urzędu, przed którym z kolei odpowiada funkcjonariusz publiczny.

Pomimo obowiązującej Ustawy o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa, organy uprawnione do nakładania sankcji na urzędników nie są skore do karania ich, co pokazuje dotychczasowa polityka urzędów.

Kiedy funkcjonariusz publiczny może zostać ukarany?

Urzędnik, aby można było wobec niego zastosować przepisy o odpowiedzialności materialnej, musiałby dokonać poważnych naruszeń prawa. W ustawie jest mowa o tym, że muszą zaistnieć łącznie trzy okoliczności, aby można było wyciągać konsekwencje wobec funkcjonariusza publicznego. Chodzi o następujące przesłanki:

1. na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;
   

   ---

2. rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt. 1, zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego;
   

   ---

3. rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt. 1, zostało stwierdzone zgodnie z art. 6. (np. wydanie decyzji stwierdzającej nieważność decyzji lub postanowienia, wydanie prawomocnego wyroku, stwierdzenie rażącego naruszenia prawa w myśl zapisów Kodeksu postępowania administracyjnego)
   

   ---

Petent, który ma zastrzeżenia co do obsługi przez pracownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie może pozwać konkretnego urzędnika. Ma jednak prawo do złożenia wniosku o odszkodowanie za przeprowadzone lub zaniechane działania o charakterze rażącego naruszenia prawa. Decyzja o przyznaniu bądź nie przyznaniu odszkodowania należy do sądu. Wówczas instytucje, które muszą wypłacić poszkodowanemu odszkodowanie mogą zastosować wobec urzędnika procedury, o których mowa w Ustawie o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.