Naruszenie dóbr osobistych- przykłady, gdzie zgłosić?

Polskie prawo nie przewiduje jednej definicji terminu „dobro osobiste”, więc tym bardziej nie definiuje samego ich naruszenia. Stąd każdorazowo należy oceniać naruszenie dóbr osobistych indywidualnie, zależnie od danej sytuacji, z którą mamy do czynienia. Pamiętać trzeba jednak, iż dobra osobiste podlegają m.in. ochronie prawa cywilnego, a ich naruszenie może dla naruszającego skończyć się uciążliwymi dolegliwościami finansowymi.

Czym jest dobro osobiste?

Literatura prawnicza podaje, iż dobra osobiste stanowią wartość niemajątkową, która jest ściśle związana z konkretną osobą, a dobra te powszechnie uznawane są za istotne i wartościowe przez społeczeństwo i prawo. Zatem dobra te dotyczą fizycznej i psychicznej integralności danego człowieka, ale często też będą dotyczyć jego twórczej, czy artystycznej działalności. Dobra osobiste są poniekąd wyznacznikiem pozycji osoby w społeczeństwie i mogą dotyczyć jego godności i czci. 

W orzecznictwie podaje się, iż dobrem osobistym jest wartość immanentnie złączona z istotą człowieczeństwa oraz naturą człowieka, niezależna od jego woli, stała, dająca się skonkretyzować i zobiektywizować. Z uwagi na charakter i zakres ochrony dóbr osobistych oraz ich ukształtowanie w polskim prawie cywilnym należy przypomnieć, że nie każde zachowanie stanowiące ingerencję w sferę osobistą stanowi bezprawne naruszenie takich dóbr (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2022 r., sygn. akt I CSK 1229/22). 

Więcej o naruszeniu dóbr osobistych: https://www.spokojwglowie.pl/naruszenie-dobr-osobistych-na-czym-polega/

Dobra osobiste w kodeksie cywilnym i w Konstytucji RP

Warto pamiętać, iż polski kodeks cywilny, a dokładnie przepis art. 24 k.c. wymienia jedynie przykładowe dobra osobiste, a sam ich katalog pozostaje otwarty, więc sąd w ewentualnym postępowaniu cywilnym może uznać inną wartość za dobro osobiste podlegające ochronie prawnej. 

Art. 24 k.c. brzmi: dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej także można znaleźć dobra osobiste, będą to np.:

• ochrona pracy – art. 24 Konstytucji, 
• prawo dostępu do dóbr kultury- art. 6 Konstytucji, 
• wolność tworzenia związków zawodowych- art. 12 Konstytucji, 
• wolność poruszania się po terytorium RP oraz wyboru miejsca zamieszkania i miejsca pobytu. 

Na uwadze trzeba jednak mieć, iż dobra osobiste wymienione w Konstytucji nie podlegają ochronie prawnej jedynie dlatego, iż umieszczono je w Konstytucji. Orzecznictwo podaje, iż aby doszło do naruszenia dobra osobistego koniecznym jest najpierw wykazanie, że w realiach konkretnego stanu faktycznego mamy do czynienia z dobrem osobistym, a nie tylko dobrem prawnie chronionym. Dowód, że skonkretyzowane dobro osobiste istnieje, podobnie jak dowód, że zostało ono zagrożone lub naruszone, ciąży zgodnie z art. 6 k.c. na osobie poszukującej ochrony prawnej na podstawie art. 24 k.c., tj. na stronie powodowej Natomiast na tym, kto podjął działanie zagrażające dobru osobistemu innej osoby lub naruszające to dobro, spoczywa ciężar dowodu, że nie było ono bezprawne (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, sygn. akt I ACa 1771/16). 

Naruszenie dóbr osobistych – granice dóbr osobistych

Niekiedy może zdarzyć się tak, iż na pierwszy rzut oka będzie wydawało się nam, iż ktoś narusza nasze dobra osobiste, jednak z punktu widzenia prawa nim nie będzie. Po pierwsze, aby doszło rzeczywiście do naruszenia dóbr osobistych:

• działanie godzące w dobro prawne musi być bezprawne- czyli musi być ono sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego (bez względu na winę sprawcy), przykładem zgodnego z prawem naruszenia dobra osobistego w postaci wolności może być umieszczenie skazanego w zakładzie karnym- mimo, iż pozbawiony jest on wolności, to odbywa się to zgodnie z prawem, na podstawie prawomocnego wyroku sądu, 
• działanie godzące w dobro prawne musi być sprzeczne z zasadami panującymi w społeczeństwie, takie naruszenie musi być sprzeczne z tymi zasadami w sposób obiektywny, a nie subiektywny jedynie przez osobę pokrzywdzoną naruszeniem- takie naruszenie ocenia się zatem z punktu widzenia osoby postronnej, czy ona także uznałaby dane naruszenie za naruszenie dóbr osobistych, ma to oczywiście zapobiec nadużywaniu przepisów o ochronie dóbr osobistych w sprawach błahych. 

Naruszenie dóbr osobistych – co można zrobić?

W przypadku naruszenia naszych dóbr osobistych, na drodze sądowej możemy domagać się od naruszającego:

• zaniechania działania naruszającego dobro osobiste- najczęściej odzwierciedlenie tego znajdziemy w wyroku, gdy sąd  zakaże sprawcy dalszych tego typu działań np. dalszego obrażania w Internecie, czy udostępniania kompromitującego nas filmu, 
• przeprosin- złożenia oświadczenia- sprawca naruszania dóbr osobistych może domagać się złożenia w określonej formie oświadczenia, w której np. sprawca naruszeń przeprosi ją, przyznając się do bezprawnego działania. Takie oświadczenie może być złożone listownie lub publicznie (zwłaszcza, gdy do naruszenia doszło w Internecie), 
• zadośćuczynienia- można domagać się pewnego rodzaju rekompensaty za doznaną krzywdę i cierpienie spowodowane naruszeniem dóbr osobistych, wysokość tej kwoty będzie zależała od  skali naruszenia i krzywdy, co będzie oceniał sąd. 

Naruszenie dóbr osobistych – gdzie zgłosić? 

Co do zasady, roszczenia z dóbr osobistych dochodzi się na drodze cywilnej, czyli należy złożyć pozew do sądu (sądem właściwym do tego typu spraw jest zawsze sąd okręgowy właściwy miejscowo). Wcześniej można skierować wezwanie do osoby naruszającej nasze dobra do zaprzestania dalszego działania i ewentualnie do wypłaty pieniędzy. Niekiedy jednak naruszenia dóbr osobistych mogą wypełniać znamiona przestępstw lub wykroczeń, każdorazowo będzie to zależało od charakteru tych naruszeń. W związku z tym, najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u doświadczonego adwokata, który pomoże zakwalifikować dane naruszenie i wskaże roszczenia, których możemy się domagać od sprawcy naruszeń. Sprawy o naruszenie dóbr osobistych nierzadko są trudnymi sprawami, więc warto w tej kwestii zdać się na pomoc profesjonalisty.